میکروپلاستیک ها در مغز

در دهه های اخیر، زندگی مدرن با افزایش چشمگیر استفاده از پلاستیک ها همراه بوده است. این مواد که روزگاری نوآوری ای شگفت انگیز به شمار می رفتند، امروزه به تهدیدی نامرئی برای سلامت انسان تبدیل شده اند. تحقیقات جدید نشان می دهد که میزان تجمع میکروپلاستیک ها و نانوپلاستیک ها (MNPs) در مغز انسان بین سال های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۴ به طور قابل توجهی افزایش یافته است. این مطالعه نشان داده که غلظت MNPها در مغز چندین برابر بیشتر از سایر اندام های حیاتی مانند کبد و کلیه است. یافته های این تحقیق که در مجله معتبر Nature Medicine منتشر شده، نگرانی های فزاینده ای درباره اثرات بالقوه این ذرات بر سلامت عصبی و ارتباط آن ها با بیماری هایی مانند زوال عقل ایجاد کرده است.

میکروپلاستیک ها ذراتی نامرئی اما فراگیر

میکروپلاستیک ها و نانوپلاستیک ها ذراتی فوق العاده ریز هستند که اندازه آن ها بین ۱ نانومتر (یک میلیاردیم متر) تا ۵۰۰ میکرومتر (یک میلیونیم متر) متغیر است. این ذرات به دلیل استفاده گسترده از پلاستیک در زندگی روزمره، به طور ناخواسته وارد محیط زیست می شوند و از طریق هوا، آب و غذا به بدن انسان راه می یابند. منابع اصلی ورود این ذرات به بدن شامل محصولات بسته بندی شده، ظروف پلاستیکی، کیسه های یک بارمصرف، و لوازم خانگی است. یکی از نگرانی های عمده درباره این ذرات، عدم تجزیه پذیری کامل آن ها و تجمع تدریجی در بافت های حیاتی بدن است.

تجزیه و تحلیل دقیق برای کشف حقیقت

برای ارزیابی میزان تجمع MNPها در اندام های مختلف، پژوهشگران از روش های پیشرفته ای چون پیرولیز کروماتوگرافی گازی-طیف سنجی جرمی (Py-GC-MS) همراه با روش های تصویربرداری پیشرفته استفاده کردند. این مطالعه بر روی ۲۸ نمونه مغزی از سال ۲۰۱۶ و ۲۴ نمونه مغزی از سال ۲۰۲۴ انجام شد. میانگین سنی افراد در سال ۲۰۱۶، ۴۵ سال و در سال ۲۰۲۴، ۵۱ سال بود. در هر دو گروه، نسبت زن و مرد برابر (۱۰ زن) بود و علل مرگ شامل موارد زیر بودند:

• خشونت یا ضربه: ۹ نفر در هر دو سال
• مصرف مواد: ۱۲ نفر در سال ۲۰۱۶ و ۲ نفر در سال ۲۰۲۴
• بیماری های طبیعی: ۷ نفر در سال ۲۰۱۶ و ۱۳ نفر در سال ۲۰۲۴

انباشت نگران کننده پلاستیک در مغز

نتایج این پژوهش نشان داد که میزان تجمع MNPها در مغز به مراتب بیشتر از سایر اندام ها مانند کبد و کلیه است. غلظت این ذرات در نمونه های سال ۲۰۲۴ نسبت به سال ۲۰۱۶ به طور چشمگیری افزایش یافته است:

• کبد: ۴۳۳ میکروگرم بر گرم
• کلیه: ۴۰۴ میکروگرم بر گرم
• مغز: ۴۹۱۷ میکروگرم بر گرم

همچنین، تجمع MNPها در نمونه های مغزی سال ۲۰۲۴ به طور معناداری بیشتر از نمونه های سال ۲۰۱۶ بود.

چرا مغز بیشترین میزان تجمع را دارد

یکی از یافته های مهم این مطالعه، تجمع بسیار بالای MNPها در مغز نسبت به سایر اندام ها بود. به گفته مارکوس گارسیا، پژوهشگر بنیاد PhRMA در دانشگاه نیومکزیکو، به نظر می رسد که کبد و کلیه، به عنوان اندام های تصفیه کننده، قادر به دفع MNPها هستند. اما مغز به دلیل محدودیت های طبیعی در فرآیند پاک سازی، مستعد تجمع بیشتر این ذرات است.

متیو جی. کمپن، استاد علوم دارویی در دانشگاه نیومکزیکو، توضیح داد که بیشتر ذرات پلاستیکی یافت شده در این پژوهش در مقیاس نانو قرار دارند و طول آن ها کمتر از ۲۰۰ نانومتر است. او مقایسه کرد که اندازه این ذرات تقریباً معادل دو ویروس کووید-۱۹ در کنار هم است. وی همچنین فرض کرد که این ذرات احتمالاً به همراه چربی های غذایی وارد بدن شده و از طریق آن، سد خونی-مغزی را دور می زنند.

ارتباط احتمالی با زوال عقل

یکی از جنبه های نگران کننده این پژوهش، افزایش چشمگیر تجمع MNPها در مغز افراد مبتلا به زوال عقل بود. در بیماران مبتلا به زوال عقل، میزان MNPها سه تا پنج برابر بیشتر از سایر افراد بود. بااین حال، محققان تأکید کردند که این یافته ها تنها نشان دهنده همبستگی هستند و شواهدی مبنی بر نقش علیتی MNPها در ایجاد زوال عقل ارائه نمی دهند. کمپن توضیح داد: "ما باید با احتیاط به این نتایج نگاه کنیم. ممکن است افزایش MNPها نتیجه بیماری زوال عقل باشد، نه علت آن."

تلاش برای نقشه برداری جامع تر از مغز

محققان در گام بعدی قصد دارند مطالعات خود را فراتر از قشر پیشانی مغز گسترش دهند. آن ها توانسته اند نیمکره کامل مغز را جدا کرده و در حال برنامه ریزی برای نقشه برداری از کل بخش های مغز هستند تا مشخص کنند آیا نواحی خاصی از مغز نسبت به سایر بخش ها مستعدتر به تجمع MNPها هستند یا خیر.

دیدگاه کارشناسان مستقل

فیبی استیپلتون، دانشیار دانشگاه راتگرز، در واکنش به این مطالعه اظهار داشت که استفاده از چندین روش شناسایی برای تشخیص MNPها، نقطه قوت این پژوهش است. وی همچنین تأکید کرد که افزایش تجمع این ذرات در مغز، یافته ای شگفت آور و نگران کننده است. از سوی دیگر، آنتونیس میریداکیس، مدرس علوم زیست محیطی در دانشگاه برونل لندن، تأکید کرد که یافته های این پژوهش با مطالعات اخیر درباره وجود MNPها در خون و اندام های اصلی همخوانی دارد.

چشم انداز آینده

نتایج این مطالعه نشان دهنده افزایش معنادار تجمع MNPها در مغز در سال های اخیر است. اگرچه این یافته ها نگرانی هایی درباره اثرات احتمالی این ذرات بر سلامت مغز ایجاد کرده اند، اما هنوز برای نتیجه گیری قطعی درباره خطرات مستقیم MNPها زود است. محققان بر لزوم انجام تحقیقات جامع تر برای درک بهتر نقش این ذرات در سلامت عصبی تأکید دارند. این مطالعه که توسط مؤسسه ملی سلامت (NIH) تأمین مالی شده است، گامی مهم به سوی شناخت بهتر پیامدهای بلندمدت MNPها بر مغز انسان محسوب می شود.